Хэр байжа байнабта, манай арад зон?
Бүхы арад зоной нэгэ адли эрхэ тухай бодолнууд. Һасаранай Булад, АРДын ниитэгуулшэ, манай буряад тухай бэшэнэ.
Ород гүрэндэ, хэнээшье мэдэһээр, олон арадууд ажа һуудаг. Энэл зандаа байнал ааб даа. Мүнѳѳ үедэ Ородой Нэгэдэлдэ 160-һаа дээшэ арадууд (яһатад) байна.
Нэгэ саяһаа дээшэ хүнэй тоотой, долоон арад бии. Энэ ха даа бүхы гүрэн сохи зоной 80%.
э/д |
Яһатан |
Тоонь, сая хүн |
Тоонь, % |
1 |
Ород |
115,868 |
79,8 |
2 |
Татар |
5,558 |
3,8 |
3 |
Украин |
2,944 |
2 |
4 |
Башхиир |
1,674 |
1,2 |
5 |
Шубааш |
1,637 |
1,1 |
6 |
Сэсэн |
1,361 |
0,9 |
7 |
Армяан |
1,130 |
0,8 |
Ород Гүрэн сохи ондоо олон тоото арадууд
э/д |
Яһатан |
Тоонь, мянг. хүн |
1 |
Мордбаа |
845 |
2 |
Белорус |
815 |
3 |
Абаар |
757 |
4 |
Хазах |
655,1 |
5 |
Удмуур |
636,9 |
6 |
Азербайджаан |
621 |
7 |
Марий |
604,8 |
8 |
Неэмэс |
597,1 |
9 |
Хабардиин |
520,1 |
10 |
Осетин |
514,9 |
11 |
Даргиин |
510,2 |
12 |
Буряад |
445 |
13 |
Саха-Яхад |
444 |
14 |
Хумыг |
422,5 |
15 |
Ингүүш |
411,8 |
16 |
Лезгин |
411,6 |
17 |
Тыва |
198,4 |
18 |
Хальмаг |
183,4 |
Буряад Орон Нютаг соо ажа һуудаг зон
э/д |
Яһатан |
Тоонь, хүн |
1 |
Бүхы Буряад Орон Нютагай зон |
981238 |
2 |
Ород |
665512 |
3 |
Буряад |
272910 |
4 |
Татар |
8189 |
5 |
Соёод |
2739 |
6 |
Ортон |
2334 |
7 |
Армяан |
2165 |
8 |
Азербайджаан |
1674 |
9 |
Шубааш |
864 |
10 |
Үзбеэг |
596 |
11 |
Хиргииз |
507 |
12 |
Таджииг |
251 |
(2002 оной Бүхэроссиин зоной тоо бүридхэлѳѳр.)
Ород Гүрэн соохи эгээл үсѳѳнтоотой арад - орочи ба ороки. Тус тустаа 200-аад хүн.
Байгаалиин ёһо заншалаар Дэлхэй дээрэмнай олон ба үсѳѳнтоото зонууд амидардаг. Зарим үсѳѳнтоото арад, дууһан үгы болохо тоонодоо оронхой. Эдэ зон хүнэй хүржэ ошохын аргагуй газарнуудта байрлаһанһаа боложо дууһан хосоршоогуй байна.
Соёлжоһон зон ойлгожо эхилэнхэй, байгаали ха даа дэмы үсѳѳнтоото арады бии болгоо бэшэ - гэжэ. Эдэмнэй хэрэгтэй зон гээшэ - гэжэ. Эдэ зониие үхэлһѳѳ зайлуулхын түлѳѳ, аһан шадалаа гаргаха хэрэгтэй - гэжэ. Энэ хэрэгэй түлѳѳ гүрэн-түрэ элдэб үнгын ажал ябуулдаг. Хүн бүхэндэ амидаралгын адли арга-боломжо, эрхэ үгэдэг. Теэд наряар хараад үзэхэдэ, арга-боломжонь ба эрхэнь олонтоото арадуудайхида хүрэхэгүй байна.
Бүхы арадууды ёстойгоор нэгэ адли эрхэтэй болгохын түлѳѳ, һунгахадаа арадуудай дууень нэгэ адли хүсэлэнтэй (хүсэтэй) болгохо хэрэгтэй. Тиигээл һаа, үсѳѳнтоото арадууд, байн-байн, ошон-ошон ѳѳһэдѳѳ, ехэ туһаламжагуйгѳѳр «хабсагайн эрмэгһээ», үхэлһөө холодохо.
Жэшээнь: Буряад Орондо, хуулин наһа хүсэһэн нэгэ ород хүн 1 дуутай байха, буряад хүн – 3,6 дуутай, оротон хүн – 420,4 дуутай г.м.
Иимэ хуули гүрэн соо абтааһаа зүб болохо.
Хэзээбдаа нэгэтэ, энээниие, хүн-түрэлтэн ойлгохо гэжэ һанагдана. Арад, яһатан бүхэн амидарха эрхэтэй.