Буриадын Сэлэнгэ аймагт чацаргана боловсруулах цех шинээр нээв

Үндэсний хэмжээний төслүүдэд оролцогч олон байгууллагын ажил хэрэгч цугларалт болдог хөдөө аж ахуйн томоохон үйл явдлын нэг “Талбайн өдөр”-ийн хүрээнд чацаргана боловсруулах “Темник” шинэ цехийн нээлт боллоо. 

Буриадын тэргүүн Алексей Цыденов, Хөдөө аж ахуйн сайд Галсан Дареев болон үзэсгэлэнгийн бусад оролцогчдод Дорнод Сибирийн удирдлага технологийн их сургуулийн (ДСУТИС) эрдэмтдийн боловсруулсан жилд 1,5 тонн гаруй чацарганы тосны охь үйлдвэрлэх хүчин чадалтай ховор тоног төхөөрөмжийг танилцуулсан байна.

Ацулийн чацаргана -Буриадын брэнд  Сумранз, маалинга болон бусад тосыг шахах зориулалттай ихэнх шахагч  чацаргана хийхэд тохиромжгүй байдаг. ДСУТИС-ийн дэргэдэх "БайкалЭкоПродукт" жижиг инновацийн үйлдвэрийн нэг хэсэг болгон бид чацарганаас зөвхөн хүйтэн аргын шахмал тос төдийгүй 17 төрлийн тос -патентлагдсан бүтээгдэхүүн гаргаж авах боломжтой шахагч үйлдвэрлэсэн юм. Чацарганы тосыг үйлдвэрлэхэд төрөл бүрийн уусгагч бодис хэрэглэдэг, харамсалтай нь тэдгээр нь бүтээгдэхүүндээ үлддэг бусад технологиос ялгаатай нь манай технологи нь чацарганы тосыг хамгийн цэврээр авах боломжийг олгодог” гэж шинжлэх ухааны бүлгийн дарга Андрей Хантургаев хэлэв.

Зөвлөлтийн үед боловсруулж чаддаггүй байсан энэхүү жимсээр  буриадын эрдэмтэд өдгөө ямар л бол ямар бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж (бас борлуулахыг) санал болгож байна. Ацулийн чацарганыг урьд нь, Алтайн хязгаарын Бийск хот руу хүргэдэг байжээ. “Сибирийн хуван жимс” гэгддэг чацарганыг “Аквабур” үйлдвэр ундаа үйлдвэрлэлдээ хэсэг зуур ашиглаж байсан байна. Харин өнөөдөр Буриадын оршин суугчид энэхүү үнэ цэнтэй хөдөө аж ахуйн түүхий эдээ боловсруулах боломжуудыг нээж олсон гэж анх удаа хэлэх боломжтой болжээ.

Нутгийн жимс жимсгэнээрээ төрөл бүрийн сироп, жимсний чанамал үйлдвэрлэдэг газар тариалангийн«Темник» компани одоо чацарганы тос мөн үйлдвэрлэх болжээ. Гэхдээ гайхамшигтай амт, анагаах чанартай чацаргана жимс зэрлэг байдлаар ургадаг бараг цорын ганц газар гэж болох ацулийн чацарганы өлгий нутаг тун удахгүй нэн үнэ цэнтэй бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлээрээ гайхуулна гэж итгэлтэй байна.

Компаниас мэдээлснээр, бүтээгдэхүүний гэрчилгээ гарсаны дараа чацарганы тосыг эмийн сангуудад нийлүүлж, Өмнөд Солонгос, Хятадад экспортод гаргах юм. Тус үйлдвэрт 60 гаруй сая рублийн хөрөнгө оруулалтаар сортын чацаргана 10 га-д тариалж, 50 га талбайд ургамал-техникийн ажил хийж, 22 хүнийг ажлын байраар хангажээ.

 Чацарганын саван

ДСУТИС-ийн "Технологийн машин тоног төхөөрөмж. Агроинженер" тэнхимийн эрхлэгч Татьяна Котова бага наснаасаа чацарганатай холбоотой явж иржээ. Ацулд төрсөн тэрээр их сургуулийн хүнс үйлдвэрлэлийн салбарт элсэн суралцаж, өдгөө 20 гаруй жил эрдэмтдийн багийнхны хамтаар чацаргана боловсруулах технологи судалж байна. 
-  Чацаргана нь тос, жүүс гэх хоорондоо үл холилдох хоёр бүрэлдэхүүн хэсэгтэй тул түүхий эд болгон боловсруулахад амаргүй жимс юм. Энэ нь технологийн хувьд тодорхой бэрхшээл үүсгэдэг ч бид үүнийг шийдвэрлэж чадсан юм. Бидний боловсруулсан технологи хамгийн үнэ цэнтэй тосыг ялгахын сацуу биологийн идэвхт бодисыг хадгалах боломжийг олгодог. Өнөөдөр бид чацарганаас шүүсэн чацаргана, чацарганы нунтаг, жүүс, жимсний ундаа, чанамал, зөвхөн жимсний хуурай, өтгөн хандыг төдийгүй чацарганы навч, биологийн баяжмал, хуурай шүүс зэрэг олон төрлийн өндөр технологийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхийг санал болгож байна. Худалдахаар санал болгож буй бүх бүтээгдэхүүн нь патентлагдсан, туршилтад орсон, тохирлын тэмдэглэгээ болон чанарын гэрчилгээтэй", - гэж Татьяна Котова хэлэв.

Эрдэмтэд мөн чацарганы хуурай шүүс, чацарганы жимс, навчны ханд болон бусад ургамлын бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг агуулсан "АПАПТОГЕННЫЙ" болон "СИБИРИKA" хуурай ундааг үзүүлэв. ДСУТИС дээр, чацарганы найрлагатай ундааг бие махбодийн хамгаалалтыг хадгалах, дархлаа сэргээх, стрессийг бууруулах, тэсвэр тэвчээрийг нэмэгдүүлэх зорилгоор хийж болно гэдгийг тэд мөн ярьж байлаа.

- Манай технологийг ашиглан гаргаж авсан чацарганы бүтээгдэхүүн нь дангаараа төдийгүй, чихэр, мах, цагаан идээ зэрэг олон янзын хүнсний бүтээгдэхүүн, мөн гоо сайхны салбарт тос, крем, гуужуулагч зэрэг бүтээгдэхүүн болох ч үйлдвэрлэхэд ашиглаж болно. Нэмж дурдахад, манай боловсруулсан бүтээгдэхүүнүүд дунд чацарганатай гоо сайхны савангийн патент бий" гэж Татьяна Котова өгүүлэв.

Ацулыг сэргээхийн төлөө

"Талбайн өдөр" арга хэмжээнд оролцогчид болон Ацул тосгоны оршин суугчдын өмнө "Темник" хөдөө аж ахуйн бүлгийн төлөөлөгчид ДСУТИС-ийн захирал Игорь Сизов тэргүүтэй эрдэмтэд болон Улаан-Үд хотын Хүүхдийн хүнсний үйлдвэртэй хамтын ажиллагааны гэрээнд ёслол төгөлдөр гарын үсэг зурав. Дашрамд дурдахад, өнөөдөр тус компани Сэлэнгэ, Жид аймаг, Улаан-Үд хотын 75 сургууль болон нийгмийн бусад байгууллагад нэг тонн хүртэл сироп, вазелин болон бусад бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэн хүргэж байна.

- Ацул чацаргана бол Буриадын аж үйлдвэрийг чанарын цоо шинэ түвшинд гаргаж чадах өвөрмөц, өндөр ашигтай бүтээгдэхүүн юм. Энд бид бүхэл бүтэн нэг тосгоныг хөл дээр нь босгох тухай ярьж байна. Сэлэнгэ аймаг, Буриадын Хөдөө аж ахуйн яам, Бүгд найрамдах улсын засгийн газар энэ арга хэмжээнд хоёр жил бэлтгэгдсэн байна. Нутаг дэвсгэрийг хөгжүүлэх нэгдсэн хөтөлбөрийн хүрээнд залуу мэргэжилтнүүд ажиллаж амьдрах Ацула руу шинэ зам тавьсан. Буриадын тэргүүн Алексей Цыденов “Талбайн өдрийн” хүрээнд "Темник" хөдөө аж ахуйн бүлэгт ажилладаг нэгэн гэр бүлд энэ байшингийн түлхүүр гардуулав. Өнөөдөр Буриадын бүх орон нутгийн захиргаадын удирдлагууд, “Жижиг, дунд үйлдвэр, бизнес эрхлэгчдийн санаачлагыг дэмжих” үндэсний төслийн оролцогчид Ацула тосгонд хүрэлцэн ирж, үйл явц үргэлжилж, тосгон сэргэж байгааг нүдээр харлаа, - гэж Буриадын хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд Галсан Дареев ярив.

Темник хөдөө аж ахуйн нэгдэл нь Темник тосгон руу чиглэсэн зам тавих, тухайн аймгийн дэд бүтцийн ажилд хөрөнгө оруулалт хийж байгаа нийгмийн хариуцлагатай бизнесийн бас нэг жишээ болж байгааг тэрээр мөн нэмж дурьдав. Буриадын Хөдөө аж ахуйн яамнаас энэ нутгийг хөгжүүлэхэд томоохон дэмжлэг үзүүлэх олон арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж байгаагийн дотор, цэцэрлэг тарималжуулахад 215 мянган рубль / га, цэцэрлэгт хүрээлэнг арчлахад 100 мянган рубль / га, түүнчлэн жимс боловсруулах зориулалттай тоног төхөөрөмжийн зардлын 50 хувийн нөхөн олгож байна.

Зөвхөн чацарганаар хязгаарлагдалгүй

«Талбайн өдөр» үзэсгэлэн-фестивалийн хүрээнд газар хагалагчдын уралдаан хэмээх нүд баясгасан тэмцээнээс авахуулаад олон сонирхолтой үйл ажиллагаа болов.  Буриадын их дээд сургуулиудын хэзээний туршлагатай механикжуулагчид болон оюутнууд газрыг хурдтай хэр нь уран чамин хагалах чадвараараа өрсөлдсөн юм. Төрөлжүүлж заагласан хөдөө аж ахуйн 40 ургамлын туршилтын тариалангийн дээгүүр бүтэн өдрийн турш гурван агро-дрон нисэлдэж, бордоо, тэжээл хэрхэн цацахыг үзүүлэв.

ХАА-н техникийн дөрвөн ч борлуулагч орчин үеийн цоо шинэ техникүүдийн боломж, чадавхуудыг гайхуулав. “Тимбермаш Байкал” ХХК-ийн үзэсгэлэнгийн тракторуудын нэг нь үзэсгэлэнгээс шууд Закаменск аймаг явахаар болсон нь “Уto” тракторыг төмсний тариаланч худалдаж авсан аж. Үзэсгэлэнгийн өөр нэг үзмэр - ACROS 595 plus комбайн мөн дараа нь Жид аймгийн талбайг эзэгнэхээр явна. Үр тарианы «LOVOL» комбайн Мухаршивэрт аймаг дахь "Искра" хөдөө аж ахуйн үйлдвэрт очно.

Үдийн хойно “Адуучдын тэмцээн” хэмээх эмнэг сургах шоу тоглолт онцлох үйл явдал нь болов. Тэмцээнд таван баг оролцож Сэлэнгэ аймгийн төлөөлөгчид шилдгээр шалгарав. Тэргүүн байрын адуучид эмнэгийг 38 секундэд сургаж номхруулжээ.  Үүнээс гадна аж ахуйчид, боловсруулах үйлдвэрлэгчид болон Сэлэнгийн аймагт оршин суудаг үндэстэн ястнууд өөр өөрсдийн үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний дээж, үндэсний хоол зоог, нөөшилсөн бүтээгдэхүүн, ногоо сэлтээ дэлгэсэн өнгө алаг яармаг үзэсгэлэн дэлгэсэн байлаа.