Буриадын тэргүүн ОХУ, БНХАУ-ын бүс нутгийн хамтын ажиллагааны хэтийн төлөвийн талаар ярив

-Хятад-Оросын хамтын ажиллагааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэхэд “Нэг бүс ба нэг зам” санаачилга болон Евразийн эдийн засгийн Холбоо хэрхэн уялдаж, Буриадад ямар ач холбогдолтой байна вэ?

- "Нэг бүс, нэг зам" бол дэлхийн хэмжээний стратегийн төсөл. Транссибирийн төмөр замын сүлжээ -Транссиб , Байгаль-Амарын төмөр замын сүлжээ-БАМ, бас өрнө, дорныг холбосон Холбооны авто замууд дайрч өнгөрдөг хилийн дагуу байршилтай нутаг дэвсгэртэй учраас Буриад улс энэ санаачилгад шууд холбогддог. “Нэг бүс-Нэг зам” төслийн хүрээн дэх хамтын ажиллагаагаар хангагдаж байгаа логистикийн бүрэлдэхүүн хэсэгт бараа бүтээгдэхүүний болоод хүмүүсийн хөдөлгөөн орох бөгөөд тэд бүгд хамтдаа Буриад улсын нутаг дэвсгэрээр дайрч өнгөрч байгаа тээврийн дэд бүтцүүдийг холбодог юм. Одоо л  гэхэд, Оросын ерөнхийлөгч Владимир Путины шийдвэрээр батлагдсан БАМ, Транссиб гэсэн зүүн бүсийн төмөр замуудыг хөгжүүлэх  төслүүдийн хүрээнд, эдгээр төмөр замын нэвтрүүлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх томоохон бүтээн байгуулалт явагдаж байна. Улмаар 2030 он гэхэд, Алс Дорнодын боомтуудын чиглэл дэхь экспортын тээвэрлэлт гэхэд 210 сая гаруй тоннд хүргэх төлөвлөгөөтэй байна. Эдгээр боомтууд руу очих тээвэрлэлтээс гадна хилийн дагуух Забайкальск, Нижнеленинское-Тунцзян, Гродеково, Наушки зэрэг төмөр замын гарцуудын бусад чиглэл дэх тээвэрлэлт мөн дор бүрдээ нэмэгдэнэ. Энэ нь чухамдаа, харилцан худалдааны хэмжээг өсгөж, эдийн засгийн холбоо харилцааг тэлэх дэд бүтцийн боломжуудыг бий болгож, “Нэг бүс-Нэг зам” төслийн хэрэгжилтэд тус дөхөм үзүүлж байгаа юм.

- Буриад улс Орос-Хятадын бүс нутгийн хамтын ажиллагааны хөгжилд ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?

- Бид олон чиглэлээр харилцаж хамтарч ажиллаж байна. Тээвэр, логистикоос гадна хүмүүнлэгийн хамтын ажиллагаа хөгжиж байна. Буриад улсад дорно дахины анагаах ухаан өндөр хөгжсөн. Тиймдээ ч Буриад улс Орос дахь дорны уламжлалт анагаах ухааны төв болж байгаа бөгөөд манайд одоо хөгжиж байгаа анагаах ухаан нь хятад, монгол, буриадын анагаах ухаантай нягт уялдаа холбоотой байдаг. Дээрээс нь, энэ чиглэл улам эрэлттэй болж, сэргэн хөгжих нэг үндэс нь ялангуяа цар тахлын дараагаас хүмүүс хурдан сэргэж, эрүүл мэндээ тэтгэх хүсэлтэй холбоотой. Дорны анагаах ухаан бидэнд чухам эрүүл мэндээ тэтгэж, бие махбодоо сэргээн, дархлаагаа сайжруулах нь эрүүл амьдрахын үндэс гэдгийг сургадаг.  Энэ чиглэл дэх хамтын ажиллагаагаа бид улам өргөжүүлэхээр хэдийнэ төлөвлөж байна.

Үүн дээрээс, мэдээжийн хэрэг, өндөр технологийн салбарын хамтын ажиллагаа нэмэгдэнэ. Юуны түрүүнд, Улаан-Үдийн нисэхийн үйлдвэрээс хийгддэг нисдэг тэрэгний нийлүүлэлт байна. Улаан-Үдийн нисэхийн үйлдвэр нь чанар, гүйцэтгэлийн шинж чанараараа дэлхийд байхгүй хамгийн орчин үеийн нисдэг тэрэг үйлдвэрлэдэг Оросын хамгийн том үйлдвэр юм. Тиймээс ч Хятадын компаниуд, хэрэглэгчид үнэлж байна.

Үүнээс гадна өөр маш олон харилцааны төрөл чиглэл бий. Энэ оны дөрөвдүгээр сард Улаан-Үд хотноо хятадын хөрөнгө оруулалттай рапсын тосны үйлдвэр нээлтээ хийсэн. Хамтын ажиллагаа бүх хүнд үр ашигтай байдаг: манай фермерүүд борлуулалтын зах зээлтэй болж байгаа бол, хятадын үйлдвэрлэгчид тостой болж, өөрөөр хэлбэл бүгдээрээ ашигтай байх зарчим энд үйлчилж байна. Энэ нь хоёр талыг улам идэвхжүүлж байна. Тиймдээ энэ нь хамгийн хэтийн төлөв сайтай, зөв хэлбэрийн хамтын ажиллагаа болж байна. 

- Буриадын бүгд найрамдах улс болон Хятадын хоорондох худалдаа-эдийн засгийн салбарын хамтын ажиллагаа хэр явцтай байна вэ?

- Буриад улсаас Хятад руу нүүрс, нефрит, мод, нисдэг тэрэг, картон нийлүүлж байна. Харин алсдаа зөвхөн бараа бус нийлүүлэх төдий бус, хүмүүнлэгийн хамтын ажиллагаа хөгжинө гэж харж байна. Тиймээс хамтарсан ажлууд явагдаж л байна. Манай авто замууд дээр хятадын машин улам олширч байна. Чанар сайн, үзэмж, тав тухтай байна. Хүмүүс хятадын авто үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүнүүдийг улам их үнэлж байна.

Мөн Хятадаас ачааны машин, самосвал, барилгын техник, уул уурхайн машин техник зэрэг хүнд техникийг Буриадад байрладаг манай үйлдвэр аж ахуйн газруудад улам ихээр нийлүүлэгдэж байна. Уул уурхайн аль ч үйлдвэрлэл маш их хөрөнгө оруулалт ордог, өндөр өртөгтэй төслүүд байдаг учир бид урт хугацааны төслүүд хэдийн эхэлсэн гэж үзэж байна. Үйлдвэр аж ахуйн газар хятадын хүнд техникийг авсан бол, цаашлаад засвар үйлчилгэээний газруудаа мөн бий болгох нь дамжиггүй юм.

Өөрөөр хэлбэл, энэ аль хэдийний урт хугацааны хамтын ажиллагаа эхэлсэн гэсэн үг бөгөөд цаашдаа ч ажил үйлчилгээ, засвар, ашиглалтын гээд бүх систем нь оршин тогтнох хятадын техник л орж ирж таарна. Тиймээс манай үйлдвэр аж ахуйн газруудыг улам ойртуулж байгаа системийн өөрчлөлт одоо яг явагдаж байна.