«ХалхГол. Найрамдлын замаар»
Буриадын түүхийн музейд Халх голын ялалтын 85 жилийн ойд зориулсан үзэсгэлэн нээгдэв.
7 дугаар сарын 3-нд М.Н.Хангаловын нэрэмжит Буриадын түүхийн Музейд “Халх гол. Найрамдлын замаар» гэрэл зэргийн үзэсгэлэн нээгдэнэ.
Тус үзэсгэлэнг Зөвлөлт-монголын дайчдын Халх голд байгуулсан ялалтын 85 жилийн ойд зориулан Буриадын соёлын яам, Бүгд найрамдах Буриад улсын Үндэсний музей Улаан-Үд хот дахь Монгол улсын Ерөнхий консулын газартай хамтарч зохион байгуулжээ.
1939 оны тавдугаар сарын 11-нд японы цэргүүд Халх гол орчмоор БНМАУ-ын нутагт цөмрөн оров. Энэ нь Зөвлөлтийн Алс Дорнод, Сибирь, Хятад болон Номхон далайн район дахь барууны орнуудын эзэмшлүүдийг булаан эзлэх японы төлөвлөгөөний бүрдэл хэсэг байв.
1936 оны харилцан туслах тухай Протоколын дагуу зөвлөлтийн засгийн газар Монгол улсыг өөрийн газар нутаг мэтээр хамгаалахаа мэдэгдсэн байдаг. Улаан арми японы булаан эзлэгчидтэй тэмцэхэд нь монгол анд нөхөддөө цагаа олж ирж тусалсан юм.
1939 оны 8 дугаар сарын 20-нд шийдвэрлэх тулаан болсон юм. Зөвлөлтийн цэргүүд дайснаас өрсөж, Г.К.Жуковын удирдлагаар 1 дүгээр армийн хүчнийхэн давшилтад оров. Монголын цэргүүдийг Маршал Х.Чойбалсан тэргүүлж байв. Зөвлөлт, монголын цэргийн ажиллагааг нэгтгэн зангидах үүргийг Г.М.Штерний удирдлага дахь фронтын бүлэгт даалгажээ.
Зургаан өдрийн дайны дүнд японы арми бүслэгдэж, бараг бүрэн дарагдав. 9 дүгээр сарын 15-нд японы засгийн газар ялагдлаа хүлээж байлдааны ажиллагааг зогсоох хүсэлт тавьсанаар холбогдох хэлэлцээрт гарын үсэг зурав.
Милитарист Япон Халхын голд ичгүүртэй ялагдал хүлээлээ. Зөвлөлтийн мэдээгээр, Японы армийн 60 мянга гаруй хүн алагдаж, шархдаж, олзлогдов. Тэгьэл Зөвлөлтийн Улаан арми 18 мянга орчим мянган дайчдаа алдаж, монгол цэргүүдээс 165 мянган хүн амь эрсдэж, 401 нь шархаджээ.
ЗХУ Монголд тусалж, тусгаар тогтнолоо хамгаалж, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдлыг хадгалах боломжийг олгосон Халх голын тулаан зөвлөлт-монголын дайчин нөхөрлөлийн бат бөх үндэс суурийг тавьсан юм.
Энэ ялалт цэрэг-улстөрийн болон олон улсын чухал ач холбогдолтой байсан. Энэ ялалт ЗХУ-ын цэргийн хүчин чадлыг итгэлтэй харуулав. Энэ тулаан дахь ялагдал Японы удирдлагад хүчтэй цохилт болсон тул 1941 онд Берлин Токиог холбоотны үүргээ биелүүлж ЗХУ-д дайн зарлахаас татгалзсан юм.
Үзэсгэлэнд Монголын архивууд, Зэвсэгт хүчний музейн сан хөмрөгөөс ховор 50 гэрэл зураг, ном, ойн бэлэг дурсгалын зүйлс, медаль сэлт тавигдсан байна. Тус гэрэл зургийн үзэсгэлэнгийн нэг хэсгийг Буриад улсын Үндэсний музейгээс - гэрэл зургийн баримтууд, хувийн эд зүйлс сэлтээр бүрдүүлэх юм байна.
Энэ үзэсгэлэнг Буриадын соёлын яам, тус яамны сайд Соелма Дагаева зохион байгуулж байна. Тус яам Оросын ерөнхийлөгч Владимир Путины санаачилсан “Культура” үндэсний төсөл зэрэг холбооны хөтөлбөрүүдтэй холбоотой бусад төслийг мөн амжилттай хэрэгжүүлж байгаа юм.
М.Н.Хангаловын нэрэмжит Буриадын түүхийн музей
Лавлах утас: 21-40-08
В сюжете: БурятияРоссияМонголияХалхин-Гол