Руслан Гылыкпылов: "Энэ бол зах зээл! Гэхдээ тогтолцооны асуудлыг бид төрийн түвшинд шийдэх ёстой

Буриадын компаниуд барилгын цоо шинэ бүтээгдэхүүнүүд, тоног төхөөрөмж, орчин үеийн барилгын болон туслах материалууд, орон сууц нийтийн аж ахуйн шинэлэг санаанууд болон бусад олон зүйлсээ энд дэлгэн танилцуулсан юм. Барилгын компаниуд өнөөдөр хамгийн идэвхтэй экспортлогчид байгаа. “Тэд Монгол улсын нутаг дээр үйлдвэрлэлээ нээж, барилгын материал нийлүүлж, технологио хуваалцан идэвхтэй ажиллаж байна” гэж Буриад улсын экспортыг дэмжих Төвийн дарга Руслан Гылыкпылов ярилаа.

–Манай компаниудад амаргүй байгаа нь ойлгомжтой. Монгол улс Хятадтай идэвхтэй хамтран ажилладаг. Хятадын хил хаагдсан даруйд монголчууд нийлүүлэлтийн асуудалтай тулгарч, чингэлэг ачаа тээвэр 4-5 сар хүлээгдэж байсан. Улмаар тэд бүгд орлуулах бүтээгдэхүүний эрэлт оросын зах зээл рүү хөдөлсөн. Гэвч цар тахлын дараа хятадын зах зээл эргэн нээгдсэнээр барилгын материал дээр бид эргээд хятадын нийлүүлэгчидтэй өрсөлдөх боломжгүй болж байна. Гэвч энэ бол зах зээл! Тиймээс энэ магадгүй бэрхшээл биш, харин эрүүл өрсөлдөөн, бүтээгдэхүүний чанар, үнэ бүрдүүлэлт, үйлчилгээний асуудал байх.

Барилгын материалууд дундаас модон зүсмэл материалыг авч үзэх болох юм. Гылыкпыловын ярьснаар, ганц Бичурын нийлүүлэгчээс гэхэд Монголоор дамжуулж Хятад руу 10 мянга орчим тонн нийлүүлэлт хийж байгаагаас нэг хэсэг нь Монголд үлддэг.

Буриадаас Монголд юу нийлүүлдэг вэ? Буриадын үйлдвэр худалдаа эрхлэгчид хөршийнхөө зах зээлд хэр өрсөлдөж чадаж байгаа вэ? Аль чиглэлүүд илүү хэтийн төлөв сайтай байна вэ? Монголтой ажиллах боломж хэтийн төлвийн талаар Буриад улсын экспортыг дэмжих Төвийн захирал Руслан Гылыкпылов АРД-д ярилаа.

Хоёрдахь том чиглэл бол суулгац. “Өнгөрсөн онд манай гурван ч мод үржүүлгийн газар 30 мянга орчим суулгац борлуулсан. Энэ онд гуравдахин өсгөх зорилго тавьж байна. Үүний тулд гаалийн нэвтрэлтийг хангах хэрэгтэй”, -гэж Төвийн захирал ярилаа.

Монголд энэ төслийг хэрэгжүүлэхийн тулд Сэлэнгийн гаалийн газрын дарга Б.Өнөболдтой уулзалт хийсэн юм. Монголын гаальчид мод ургамал нэвтрүүлэх зөвшөөрөл авах, баримт бичгийн бүрдүүлэлт, тэдгээрийг хүлээж авах болон хүчинтэй хугацаа, бусад нарийн ширийн асуудлын талаар ярьж байлаа.

Тухайлбал, ачаа ургамал эрүүл ахуйн шаардлага хангаж байх ёстой бөгөөд нийлүүлэгч орны ургамал эрүүл ахуйн гэрчилгээ, Монгол улс болон гадаад орнуудын мал эмнэлэг, ургамал эрүүл ахуйн албад хооронд харилцан байгуулсан хэлэлцээрээр баталгаажих ёстой байдаг байна.

“Экспортын зөвшөөрлийн бүх баримт бичгүүдийг авах нь Буриадаас өндөр чанартай модны суулгацуудыг тасралтгүй нийлүүлэх баталгаа болно. Монголын гаалийн ажилтнуудад мэдээлэл өгч, Буриадын экспортлогч компаниудад тусалж байгаад талархаж байна” гэж Буриадын экспортыг дэмжих Төвийн захирал Руслан Гылыкпылов ярьж байна.

Дараагийн нэг төрөл бол хүнсний бүтээгдэхүүн бөгөөд энд манай орон нутгийн бүтээгдэхүүнүүд дэлгэн тавигдсан юм. Тухайлбал, “Амта” сар тутам нэг ачааны машин экспорт гаргадаг. Тэрчлэн Буриадад бүртгэлтэй хувийн олон байгууллага монголчуудын хүсэлтээр бусад бүс нутгаас бүтээгдэхүүн тээвэрлэлт хийдэг. Түүнээс гадна Монголд манай “Дискаунтер” сүлжээ идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байна.

– Мөн антисептик, эм бэлдмэл, формалин, эмнэлгийн спирт эмнэлэг эрүүл мэндтэй холбоотой бүх зүйл өндөр эрэлттэй байна. «Бурятфармация» мөн бүтээгдэхүүнээ гаргаж байна. Түүнээс гадна эмнэлгийн үйлчилгээний эрэлт нэмэгдэж байна. Гэхдээ аялал жуулчлалын тал нь давамгайлж, монголчууд Цөмийн анагаах ухааны төвд шинжилгээнд орохоор Улаан-Үдэд ирцгээж байна.  “Диамед” эмнэлэгт хандаж дүрс оношилгоонд хамрагдаж, элэгний вирусийн эмчилгээнд хамрагдах эрэлт их байна, - гэж Руслан Гылыкпылов онцоллоо.

Энд дурьдахад, тус эмнэлэг сүүлийн бизнес айлчлалын үеэр Монгол улсын эрүүл мэндийн яамтай хэлэлцээр байгуулсан юм.

Малын үүлдэр удмын экспорт уламжлалт чиглэл хэвээр байна. Үүлдэр удмыг сайжруулах зорилгоор адуу, үхрийг Буриадаас Монголд гаргадаг. “Одоо гэхэд цаг агаарын хүндрэлийн үед өвс, тэжээл, овъёос, үр тариа, тэжээлийн эрэлт өссөн байдалтай байгааг” Руслан Гылыкпылов тэмдэглэв. (Россельхознадзор-ын Эрхүү муж болон Буриад улсын удирдах газрын мэдээгээр, 2024 оны эхний улиралд тэжээлийн экспорт 360 гаруй тонн болжээ - АРД)

Экспорт эрхлэгчдийн хувьд төлбөрөө хүлээж авах нь гол асуудал болж байна.

“Монгол талаас Буриад руу валютын ханш сайтай гүйлгээ хийдэг болох нөхцөлийг өнөө хэр бид сайн бүрдүүлж чадахгүй байна. Үйлдвэр худалдаа эрхлэгч олон хүнд ийм асуудал тулгарч байгаа учраас орос, монгол аль аль тал өнөөдөр энд анхаарал хандуулж байна. Ямар нэг шийдэл олдоно гэж бодож байна. Энэ бол хоёр улсын түвшинд шийдэх тогтолцооны асуудал. Тухайлбал, хоёр жилийн өмнө валютын ашгийг бэлнээр авах боломжийг бүрдүүлсэн засгийн газрын тогтоол батлагдсан. Өөрөөр хэлбэл, та тийшээ очиж валютын орлогоо бэлнээр авсныгаа барааны журмаар мэдүүлж, тээврийн хэлтсээр дамжуулан 30 хоногт багтаан компанийн дансандаа байршуулах ёстой. Өнгөрсөн онд бид энэ хуулийн зохицуулалтыг нарийн судалсны эцэст бизнес эрхлэгчид өнөөдөр, орлогыг нь хэн ч хураахгүй, шийтгэхгүй, гол нь үнэн зөвөөр мэдүүлэх ёстой гэдгийг мэддэг болсон байна”, - гэж Гылыкпылов ярив.

Түүний хэлснээр буриадын олон үйлдвэрлэл худалдаа эрхлэгчид Монголыг, тэр дундаа зэрэгцээ импорт татах боломжуудыг сонирхож байна. Нэг сонирхолтой чиглэл нь Японоос ачааны машин Монголоор дамжуулж оруулах юм.

Буриадын гаалийн мэдээгээр, 8 сая гаруй тонн ачаа хилээр тээвэрлэсэн 2023 он рекорд үзүүлэлтэд хүрсэн байна. Нийт ачаа эргэлт 30 гаруй хувиар өсжээ. Урьд жилүүдийн адилаар, ачаа тээвэрлэлтийн урсгалын 90 гаруй хувь нь Наушки төмөр замын өртөөгөөр дамжсан байна. Хиагт боомтоор 2023 онд импортлосон нийт бараа бүтээгдэхүүний хэмжээ бараг 4 дахин өсжээ.

Энд тэмдэглэхэд, Монголтой бизнес эрхэлж буй үйлдвэр худалдаа эрхлэгчид “Олон улсын хоршоо ба экспорт” үндэсний төслийн хэрэгжилтийн хүрээн дэх “Буриад улсын оны шилдэг экспортлогч” уралдаанд оролцох боломжтой. Бүгд найрамдах улсын ялагчид Алс Дорнодын Холбооны тойргийн шатны уралдаанд өрсөлдөх юм. Харин тус тойргоос шалгарагсад “Оны шилдэг экспортлогч” шагналын төлөөх Бүх Оросын шалгаруулалтад оролцоно. Энэ уралдаанд оролцохын тулд 4 дүгээр сарын 15-наас өмнө [email protected] хаягаар өргөдөл мэдүүлж https://clck.ru/33nkCL сайтаар анкетаа илгээх шаардлагатай юм.